Merhaba arkadaşlar, bugün birlikte sanki bir akşam sohbetindeymiş gibi, ama düşündürücü bir soruyla başlıyoruz: “Kürenin köşesi var mı?” Bu soru belki matematik derslerinden aklımıza gelmiştir; ama aslında çok daha derin ve şaşırtıcı biçimlerde hayatımızla, düşünce dünyamızla, hatta felsefeyle de bağdaşabiliyor. Hadi bu yolculuğa çıkalım.
Köşe ve Kökleri: Geometride “köşe” ne demek?
Öncelikle “köşe” kelimesinin ne anlama geldiğini hatırlayalım: bir çokgenin ya da çokyüzlünün, iki ya da daha fazla kenarın ya da yüzeyin birleştiği noktasıdır. Yani düz hatların buluştuğu, net bir açı oluşan bir nokta. Ancak bir küre, matematiksel tanımıyla şöyle ifade edilir: “Üç boyutlu uzayda bir merkez noktasından eşit uzaklıkta yer alan tüm noktaların kümesi.” ([Encyclopedia Britannica][1])
Ve bu tanımdan yola çıkarak, kürenin “köşe” ya da “kenar” barındırmadığı bilgisi yaygın: “A sphere is a three‑dimensional object that has no vertices or edges.” ([Cuemath][2])
Dolayısıyla “kürede köşe var mı?” sorusunun cevabı geometride net: Hayır, klasik anlamda köşe yok.
Günümüzdeki Yansımaları: Neden hala soruluyor?
Ama iş burada bitmiyor. Çünkü bu soru yalnızca “matematik dersi” sınırında kalmıyor; daha geniş perspektiflerde karşımıza çıkıyor. Örneğin:
Bir fikir vizyonu düşünün: “Sınırsız” gibi görünen bir sistemin aslında köşeleri var mı, sınırları var mı?
Fiziksel olarak baktığımızda: gezegenimiz, evrenimiz… “Küre” ya da küresel modeller üzerinden düşünüyoruz. Bu modellerde “köşe” var mı, yok mu?
Teknolojide: “küresel” yaklaşım — örneğin dünya çapında ağ, küresel sanal ortamlar… Bu modellerin içinde “köşe” metaforu kullanılıyor mu?
Mesela bir eğitim araştırmasında ifade edildiği gibi: “The sphere … has a continuous surface without any edges or vertices.” ([mathsisfun.com][3]) Bu durumda, bir küreye ilişkin “keskin farklılıklar” veya “ani dönüşler” arıyorsak, belki de arayışımız yanlış modelde demektir. Yani bir sistemin “köşesi var mı?” diye sormak, o sistemin düz‑yüzeyli yanlarından bakmak yerine eğrisel, süreklilik içeren yanlarına bakmayı gerektirebilir.
Geleceğe Bakış: Köşesiz Küre Olabilir mi, Olmalı mı?
İşte bu noktada biraz spekülatif düşünce devreye giriyor. Eğer bir sistem — sosyal, ekonomik, iklimsel — küresel olarak düşünülecekse, “köşe” yani ani kırılma noktaları, “kenar” yani sınırların varlığı ne anlama gelir?
İklim değişikliğini düşünün: sistemler giderek birbirine geçiyor. Bu geçişlerin “köşeleri” var mı? Eğer yoksa, modellememizde farklı bir bakış gerekmiyor mu?
Küresel ekonomi: piyasaların, tedarik zincirlerinin “sonu” ya da sınırı var mı? Varsa, bunlar “köşe” midir?
Teknoloji ve toplumsal ağlar: “küresel” olma hali bize “kesintisiz, sürekli” bir ağ sunuyor mu? Yoksa hâlâ belirgin “köşeler”, “içe kapanmalar”, “bölgesel sınırlar” mı var?
Buradan çıkarabileceğimiz bir ders var: Eğer modelimiz küre ise, köşeler değil, eğrilikler, süreklilikler, bütünlükler ön plana çıkmalı. Köşe aramak yerine “kesin farklar” yerine “yumuşak geçişler” üzerine düşünmek bizi daha iyi yerlere götürebilir.
Beklenmedik Alanlarla İlişkilendirme: Küre ve Toplum
Şimdi bunu biraz günlük hayata indirelim: bir topluluk düşünün—örneğin bir şehirdeki mahalleler, bir şirketin çalışan ağı, bir uluslararası işletmenin şubeleri. Genellikle bu sistemlerde “merkez‑kenar”, “şehir‑kırsal”, “ana yollar‑yan yollar” gibi “köşe” anlayışları var. Ama bir küre bakış açısıyla baktığımızda, belki bu ayrımlar anlamını yitiriyor: daha eşit uzaklıkta, daha akışkan bağlantılarda, daha “yumuşak” geçişlerde bir toplum yapısı mümkün olabilir mi?
Bir arkadaşımın anlattığı şu hikâyeyi paylaşayım: küçük bir startup kurmuş, başlangıçta “merkez” ofis ve “uzaktan” çalışanlar diye iki açık köşe çizmişler. Sonra fark etmişler ki, uzaktaki çalışanlar “kenarda” hissediyor. Bunun yerine “küresel” bir ağ modeli kurunca—yani herkesin eşit merkeze uzaklığı kadar temsil edildiği bir yapı—şirketin kültürü değişmiş, “köşeler” azalmış. Bu örnek, “küre” metaforunun yalnızca geometrik değil toplumsal bir iyileştirici araç olabileceğini gösteriyor.
Sonuç: Kürenin Köşesi Yok, Ama Köşesizlik Bir Davet
Özetle: Geometriye göre kürenin köşesi yok. Ama bu matematiksel gerçeklik bize daha büyük bir mesaj veriyor: sistemlerde keskin ayrımlar, net köşeler yerine süreklilikler, bütünlükler düşünmek mümkün ve belki de daha anlamlı. Bu bakış açısı, gelecekte işbirliklerine, sürdürülebilir toplumlara, küresel ağlara yön verebilir.
Ve şimdi sıra sizde:
Sizce yaşamınızda ya da çalıştığınız ortamda “küresel” düşünme modeli uygulanabilir mi?
Köşeleri azaltmak, geçişleri yumuşatmak açısından en büyük engel sizce nedir?
“Küre modeli”ni bir ilişkiye, bir şehre ya da bir topluluğa uygulayacak olsanız nasıl olurdu?
Yorumlarda fikirlerinizi paylaşın—sohbeti birlikte sürdürelim.
[1]: https://www.britannica.com/science/sphere?utm_source=chatgpt.com “Sphere | Geometry, Symmetry, Circumference | Britannica”
[2]: https://www.cuemath.com/geometry/sphere/?utm_source=chatgpt.com “Sphere – Shape, Definition, Formulas, Properties, Examples”
[3]: https://www.mathsisfun.com/geometry/sphere.html?utm_source=chatgpt.com “Sphere – Math is Fun”